Norsk (nynorsk)

Eit taust språk

nobelforedraget : 7. desember 2023

Jon Fosse - enkelt og djupt tek lesaren med inn i det særs fasinerande universet til ein av våre største nolevande forfattarar. For første gong vert alle romanane og dei lengre forteljingane hans presenterte og analyserte, kronologisk ordna frå debutromanen Raudt, svart til og med romansyklusen Septologien. Landro deler kunnskapen sin om korleis kvar enkelt bok er blitt til og knyter dette til andre deler av forfattarskapen. Dramatikken og lyrikken til Fosse blir trekt inn i analysane for å kaste lys over samanhengar og utviklingstrekk. I eit omfattande intervju gir Jon Fosse eit interessant innblikk i skrivinga si. Der fortel han korleis han arbeider og kva som ligg bak forfattarskapen. Han kommenterer sjølv bøkene som er analyserte, og går dels i dialog med analysane.

Jon Fosse - enkelt og djupt

om romanane og forteljingane hans

29. september 2009 fyller forfattaren og dramatikaren Jon Fosse 50 år. Denne portrettboka fortel om barndom og ungdom i Strandebarm, studietid og journalistår i Bergen og vegen fram til forfattardebuten i 1983. Journalisten Cecilie Seiness tar oss med inn i Fosse sitt diktarunivers og presenterer sentrale tema i forfattarskapen. Ho har fulgt Fosse på teaterscener i Europa og høyrt kva skodespelarar og instruktørar har å seie om han. Gjennom samtalar fortel Fosse sjøl om sitt syn på eiga diktning, tvil og tru, suksessen heime og i utlandet.

Jon Fosse

poet på Guds jord

29. september 2009 ble forfattaren og dramatikaren Jon Fosse 50 år. Denne portrettboka fortel om barndom og ungdom i Strandebarm, studietid og journalistår i Bergen og vegen fram til forfattardebuten i 1983. Journalisten Cecilie Seiness tar oss med inn i Fosse sitt diktarunivers og presenterer sentrale tema i forfattarskapen. Ho har fulgt Fosse på teaterscener i Europa og høyrt kva skodespelarar og instruktørar har å seie om han. Gjennom samtalar fortel Fosse sjøl om sitt syn på eiga diktning, tvil og tru, suksessen heime og i utlandet. Omtalen er utarbeidet av BS.

Nytt skodespel frå nobelprisvinnaren. Skremmande einsemd. Ein ung mann møter ein annan ung mann som liknar mykje på han sjølv, begge er dei biletkunstnarar. Ein eldre mann møter ein annan som også liknar mykje på han sjølv. Og ei eldre kvinne møter ei som liknar mykje på henne sjølv. Dei eldre foreldra freistar snakka til den yngre sonen, vil gjerne møtast og ha kontakt, snakka om åra som har gått, alt som har skjedd, men får aldri svar. Den einaste som svarar, er deira eigen dobbeltgjengar. I «Einkvan» møter vi ei nesten skremmande einsemd, ei lengt etter felleskap og ei sorg over å ikkje nå fram til dei vi er aller tettast knytt til, den næraste familien. Eit skodespel av Jon Fosse vart for aller første gong sett opp på ei scene våren 1994. Tretti år seinare vert Fosses 32. heilaftens stykke sett opp på Det Norske Teatret. «Einkvan» har urpremiere 25. april 2024.

Einkvan

I den mørke skogen. Ein mann køyrer av garde utan å vita kvar han skal. Han vekslar mellom å ta til høgre og til venstre og kjem til slutt inn på ein skogsveg med djupe hjulspor. Han stoppar ikkje før bilen står bom fast i ei tuve og kjem korkje fram eller tilbake. Det byrjar å snø, det blir mørkt og kaldt. I staden for å gå etter hjelp går mannen innover på ein sti i skogen. Han gjer det sjølv om det allereie har vorte så mørkt at han knapt ser noko mellom trea, og sjølv om han tenkjer det er toskeskap å gjera slikt. «Særleg verre enn dette hadde eg vel aldri oppført meg, fyrst køyre bilen min fast og så gå inn i skogen for å finne hjelp, korleis kunne eg vel koma på tanken at det var hjelp å finne i skogen, i svarte skogen inne, for ein tanke, nei det vart aldeles feil å kalle det for ein tanke, det var meir eit påhitt, noko slikt, eitkvart eg berre hadde kome på. Tullete, var det. Reine toskeskapen. Dumskap. Rein og skir dumskap.» «Kvitleik» er ei lysande forteljing om grensa mellom liv og død.

Kvitleik

Å køyra seg fast på ein skogsveg. Ein yngre mann keiar seg og finn ut at han skal ta ein biltur. Han køyrer og køyrer, og turen endar langt inne på ein skogsveg. Der køyrer han seg fast. Den unge mannen får for seg at han kan gå inn i den mørke skogen for å finna hjelp. «I svarte skogen inne» er eit skodespel med fem roller. Stykket har urpremiere på Det Vestnorske Teateret 11. mai 2023 under Festspela i Bergen. Fosse har skrive dramatikk sidan tidleg i 1990-åra og eit Fosse-stykke vart uroppført første gong i 1994. Internasjonalt er Fosse mest kjend som dramatikar, og han har skildra å skriva dramatikk som den største openberringa i sitt forfattarliv.

I svarte skogen inne

Asle er kunstmålar og bur åleine på Dylgja nord for Bjørgvin. Han er ven med ein annan Asle som òg er kunstmålar. Asle og Asle er ein slags dobbeltgjengarar og lever to versjonar av det same livet. No nærmar det seg julaftan. Som kvart år et Åsleik og Asle lutefisk saman, men i år er måltidet prega av stille. Asle har ikkje noko energi igjen, og han kjenner at han er ferdig med målinga. Han pakkar ned målarsakene og blir kvitt dei siste måleria. Namnebroren Asle skal for fyrste gong feire jul med Åsleik og systera hans Guro. På julaftan set Åsleik, Asle og hunden Brage seg i båten med kurs mot heimen til Guro. Med seg har dei to måleri som Guro skal få i gåve. I boka ser vi òg tilbake på livet til dei to namnebrørne. Dette er avsluttinga på Fosses septologi. Omtalen er utarbeidd av BS.

Septologien

Eit nytt namn

Det er omtrent ti år sidan Jon Fosse sist skreiv dramatikk. "Sterk vind", eit scenisk dikt, er det fyrste stykket han har skrive for teater etter pausen. Her møter vi Mannen, Kvinna og Den unge mannen. Dei bur visst saman, men kven er eigentleg i lag med kven? Mannen og Kvinna har eit forhold, men det har òg Kvinna og Den unge mannen som plutseleg dukkar opp. Stykket handlar mellom anna om tid, kjærleik, sjalusi og døden, og ein kan få kjensla av å opphalde seg i ein vond draum. "Sterk vind" har urpremiere på Det Norske Teatret hausten 2021. Jon Fosse reknast som ein av dei viktigaste forfattarane i vår tid, og tekstane hans er omsett til over 40 språk. Omtalen er utarbeidd av BS.

Sterk vind

Asle er kunstmålar og bur åleine på Dylgja nord for Bjørgvin. Han er ven med ein annan Asle, også han kunstmålar. Asle og Asle er ein slags dobbeltgjengarar og lever to versjonar av det same livet. Forteljaren førebur seg på utstilling på Galleri Beyer i Bjørgvin, men ein dag finn han venen Asle liggjande under snøen, kollapsa av alkoholmisbruk. Forteljaren er uroa for Asle. Han tek seg av hunden hans og køyrer fram og tilbake til sjukehuset. No forteljast historia om den unge Asles liv, om røyking og drikking, band og slåstkampar, om liv på hybel og gymnas. Han blei fyrst oppdaga då han stilte ut på Ungdomshuset i heimbygda, og i gymnastida møttes Asle og Asle for fyrste gong. Omtalen er utarbeidd av BS.

Eg er ein annan

Vi møter ein eldre mann, synet er dårleg og føtene vil ikkje bere han lenger. Tankar på om det er noko framhald etter døden kjem og går. Han krøkjer seg framover med stokk, så gåstol og til sist rullestol medan tida fyllast av brotstykke frå livet han har levd. Borna har kan ikkje kontakt med og ekteskapa er over. Nå ventar han på henne som skal koma og hjelpa han, men kvir seg for alle spørsmåla hennar. Det handlar om den skrøpelege kroppen og alderdomen, tida og minna, livet og døden. Omtalen er utarbeidd av BS.

Slik var det

Asle er kunstmålar og bur åleine på Dylgja nord for Bjørgvin. Han er ven med ein annan Asle, også han kunstmålar. Asle og Asle er ein slags dobbeltgjengarar og lever to versjonar av det same livet. Forteljaren førebur seg på utstilling på Galleri Beyer i Bjørgvin, men ein dag finn han venen Asle liggjande under snøen, kollapsa av alkoholmisbruk. Forteljaren er uroa for Asle. Han tek seg av hunden hans og køyrer fram og tilbake til sjukehuset. Det er adventstid, og som vanleg blir forteljaren invitert med på feiring hos søstera til grannen Åsleik. Han har alltid takka nei, men dette året takkar han ja. Historiene til dei to Aslane blir fortalt både i notid og fortid, og me får høyre om fjorden, om Asle og søstera, og om ein nabogut som forsvann på sjøen. Dette er første bind av romanverket «Septologien». Omtalen er utarbeidd av BS.

Det andre namnet

Tysk

Duino-elegiane er ei samling av ti elegiar skrive av poeten Rainer Maria Rilke. I ti år jobba han med samlinga, samstundes som han kjempa mot alvorleg depresjon og vart verva til militæret under første verdskrigen. Jon Fosse har lenge vore oppteken av Rilke, og har attdikta tekstar av han tidlegare. Fosse er mest kjend som dramatikar og forfattar, og har lenge også arbeidd som omsetjar og attdiktar. Omtalen er utarbeidd av BS.

Duineser Elegien

Prosessen

Hovudpersonen K. blir tilsynelatande kasta inn i ei verd styrt av reglar og logikk. Franz Kafka skreiv manuset i hovudsak i 1914 og 1915, men det vart liggande uferdig. Før forfattaren døydde, bad han venen Max Brod om å øydeleggje dei uferdige manusa hans. Men Brod følgde ikkje ønsket, han pusla dei lause manussidene av Prosessen saman og publiserte verket. Det er Brods utgåve og rekkjefølgje som ligg til grunn for denne nyomsetjinga. Omtalen er utarbeidd av BS.

Der Prozess

Fransk

Den lille prinsen er fortellingen om vennskapet som oppstår mellom en flyver og en mystisk liten gutt som en dag dukker opp midt i ørkenen. Flyveren har fått en maskinskade i Sahara. Han vet at han risikerer å dø der. Han vet at han sannsynligvis er alene, men plutselig står den lille prinsen der og ber ham så pent om å tegne en sau. Den lille prinsen kommer fra en annen planet, asteroide B612, hvor det ikke finnes annet enn tre vulkaner og en rose. Den lille prinsen forteller hvordan han har reist rundt i universet på jakt etter en venn. Etter å ha besøkt seks planeter, kommer han til Jorden. Og etter å ha lært vennskapets hemmelighet av en rev, treffer han flyveren. Dette er en fortelling om vennskap, livsvisdom og kjærlighet. Denne utgaven er i ny språkdrakt, og kommer i en ny oversettelse. Historien om Den lille prinsen ble første gang utgitt på norsk i 1962. Billedbok for småskole-/ungdomstrinnet. Omtalen er utarbeidet av BS.

Le petit prince

Jon Fosse har gjendikta den austerriske lyrikaren Georg Trakl (1887-1914). Trakl blei berre 27 år, og den litterære produksjonen omfattar berre to diktsamlingar, Gedichte frå 1913 og hovudverket Sebastian im Traum frå 1915, i tillegg til nokre einskilddikt. Forfattarskapen tilhøyrer likevel verdslitteraturen. Trakl er rekna som ein av dei viktigaste tyskspråklege poetane og som den meste sentrale i den tyske ekspresjonismen. Omtalen er utarbeidd av BS.

Sebastian im Traum

Lenz

Norsk (bokmål)

Jon Fosse har omsett Peer Gynt til nynorsk. Stykket er ein bauta i Noregs litteraturhistorie, forfatta av Henrik Ibsen i 1867 og framført tallause gongar sidan over heile verda. Det Norske Teatret fekk omsett teksta allereie i 1947, noko som då vakte sterke reaksjonar. Fosse omset sjøl Peer Gynt til nynorsk for fyrste gong i 2005, då den verdskjende regissøren Robert Wilson sett opp stykket på nemnde teater. Sidan då har Fosse arbeidd vidare med omsettinga, og teke teksten i ein retning tydlegare tradisjonell nynorsk. Omtalen er utarbeidd av BS.

Peer Gynt

Den austerrikske forfattaren Peter Handke blei fødd i 1942 i Kärnten i Austerrike. Denne teaterteksten tek utgangspunkt i Handkes eiga familiehistorie i Kärnten, som tradisjonelt har hatt mange slovenske innbyggjarar – som Handke si eiga mor. Stykket er lagt til tida før, under og like etter den andre verdskrigen. Historia er fortalt gjennom auga til eit barn med slovensk mor og tysk far. Omsett av Jon Fosse. Omtalen er utarbeidd av BS.

Immer noch Sturm

Engelsk

«Dei døde» (1914) er novella som avslutta samlinga Dubliners. Joyce ønskte å gi ei sannferdig framstilling av menneska og det samfunnet dei levde i. Skildringane av alkoholisme, urett, seksualitet og generell dårskap gjorde at mange av hans samtidige reagerte med sjokk. Dette er første gong ein tekst av James Joyce har blitt gitt ut på nynorsk. Omtalen er utarbeidd av BS.

The dead

Dette marerittaktige og fragmenterte verket byggjer på ei sann historie om soldaten Woyzeck, som drap kjærasten sin i Leipzig i 1821. Den unge mannen livnærer seg ved å delta i tvilsame medisinske eksperiment, noko som gjer han svært paranoid. Då han skjøner at kjærasten har vore utru gir han etter for stemmene i hovudet og tek livet av henne. Verket er rekna som ein av dei viktegaste klassikarane i tyskspråkleg dramalitteratur. Omsett av Jon Fosse.

Woyzeck

Tysnes kommune

norsk forfatter, dramatiker og oversetter

Jon Fosse

Som forfattar

Som omsetjar

Emne knytt til Jon Fosse

Om Jon Fosse

Kontakt

Informasjon

Nettstaden

Kontakt

Informasjon

Nettstaden

Jon Fosse

Som forfattar

Einkvan : skodespel

Kvitleik : forteljing

I svarte skogen inne : skodespel

Eit taust språk : nobelforedraget : 7. desember 2023

Septologien : roman. VI-VII. Eit nytt namn

Sterk vind : eit scenisk dikt

Septologien : roman. III-V. Eg er ein annan

Slik var det : monolog

Septologien : roman. I-II. Det andre namnet

Som omsetjar

Duino-elegiar : attdikta av Jon Fosse

Prosessen

Den vesle prinsen

Sebastian i draum

Lenz

Peer Gynt : eit dramatisk dikt

Stendig storm

Dei døde

Woyzeck

Emne knytt til Jon Fosse

Om Jon Fosse

Jon Fosse - enkelt og djupt : om romanane og forteljingane hans

Jon Fosse : poet på Guds jord

Kontakt

Informasjon

Nettstaden